Τα παιδιά που γεννήθηκαν πρόωρα είναι πιθανό να εκδηλώσουν γνωστικές, μαθησιακές δυσκολίες και δυσκολίες συμπεριφοράς στη σχολική ηλικία. Τα πολύ πρόωρα νεογνά (<32 εβδομάδες κύησης) έχουν υψηλότερο κίνδυνο νοητικής αναπηρίας ή ΔΕΠΥ. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι και τα μετρίως πρόωρα (32-34 εβδομάδες κύησης), όπως και τα όψιμα πρόωρα (34-36 εβδομάδες), έχουν υψηλό κίνδυνο να παρουσιάσουν  μαθησιακές δυσκολίες και διαταραχές συμπεριφοράς, οι οποίες γίνονται αντιληπτές  κατά τη φοίτηση στο σχολείο. Εκτός από  τις γνωστικές, οπτικοκινητικές, οπτικοχωρικές, λεκτικές δυσκολίες, σημαντικό ρόλο φαίνεται να παίζουν οι διαταραχές των εκτελεστικών λειτουργιών και της συγκέντρωσης, οι οποίες είναι συχνότερες στα πρόωρα σε σχέση με τα τελειόμηνα παιδιά, δεν εξαρτώνται από το βαθμό προωρότητας ή το φύλο του παιδιού και δεν βελτιώνονται με την πάροδο της ηλικίας.

Οι Εκτελεστικές λειτουργίες αποτελούν  ένα σύνολο νοητικών ικανοτήτων που είναι απαραίτητες για τον έλεγχο της συμπεριφοράς, ώστε το παιδί να μπορεί να θέσει και να επιτύχει έναν στόχο. Περιλαμβάνουν τις δυνατότητες στοχοθεσίας, εύκαμπτης και ευπροσάρμοστης σκέψης, κινητοποίησης της εργαζόμενης μνήμης,  την ικανότητα οργάνωσης και τον αυτοέλεγχο. Χρησιμοποιούμε αυτές τις δεξιότητες για να μάθουμε, να εργαστούμε, και να ανταπεξέλθουμε στις απαιτήσεις της καθημερινής ζωής. Οι διαταραχές  τους δυσκολεύουν την προσήλωση στο στόχο, την παρακολούθηση των οδηγιών και τον έλεγχο των συναισθημάτων μας.

Ο Έλεγχος  της Συγκέντρωσης, (εσωτερική προσοχή ή εκτελεστική προσοχή), είναι η ικανότητα ενός ατόμου να επιλέγει κάθε στιγμή τι θα προσέξει και τι θα αγνοήσει. Πρακτικά, πρόκειται για την ικανότητα του ατόμου να συγκεντρωθεί σ’ αυτό που κάνει, σε ποιο βαθμό μπορεί να εστιάσει στα σχετικά με το έργο που εκτελεί ερεθίσματα, χωρίς να διασπάται από τα άσχετα.

Πριν την είσοδο στο σχολείο, η συστηματική παρακολούθηση, με δομημένα εργαλεία, της ανάπτυξης των παιδιών με ιστορικό προωρότητας, η νευρολογική και αναπτυξιακή τους εκτίμηση, η ευαισθητοποίηση των υπευθύνων και των γονέων, θα συμβάλουν στην έγκαιρη παρέμβαση. Χρειάζεται ο καθορισμός κριτηρίων επιλογής για  παρέμβαση στα μετρίως πρόωρα και τα όψιμα πρόωρα, για την έγκαιρη είσοδό τους σε προγράμματα  παρέμβασης (εργοθεραπεία -αισθητηριακή ολοκλήρωση, λογοθεραπεία, ειδική αγωγή, ψυχολογική παρέμβαση στις διαταραχές συμπεριφοράς).

Η συνεργασία παιδιάτρου-θεραπευτικής ομάδας με τους γονείς και τους παιδαγωγούς, ιδίως κατά την προσχολική ηλικία (ενίσχυση αλληλεπίδρασης γονέων -παιδιού κατά την καθημερινή ρουτίνα στο σπίτι, βελτίωση των δεξιοτήτων του παιδιού με δημιουργική απασχόληση στο σπίτι ή σε προγράμματα εκτός σπιτιού, εξάσκηση των εκτελεστικών λειτουργιών και της συγκέντρωσης στο Νηπιαγωγείο), μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση των αναδυόμενων νοητικών ικανοτήτων στην  πρώιμη νηπιακή ηλικία και τη μέγιστη κινητοποίηση της εγκεφαλικής πλαστικότητας.

Για περαιτέρω μελέτη:

van Houdt, C.A., Oosterlaan, J., van Wassenaer‐Leemhuis, A.G., van Kaam, A.H. and Aarnoudse‐Moens, C.S.H. (2019), Executive function deficits in children born preterm or at low birthweight: a meta‐analysis. Dev Med Child Neurol, 61: 1015-1024. https://doi.org/10.1111/dmcn.14213