Θεραπευτική Κολύμβηση
Η Θεραπευτική Κολύμβηση είναι ένα πρόγραμμα σταδιακής καθοδήγησης των αισθήσεων και της κίνησης μέσα στο νερό. Έχει την μορφή κινητικού μαθήματος, του παιδιού, και στοχεύει:
- στην εξοικείωση και νοητική προσαρμογή του με το υδάτινο περιβάλλον,
- στην τροποποίηση της κινητικής συμπεριφοράς για κατάκτηση της ισορροπίας και
- στην απόκτηση ανεξάρτητης κίνησης μέσα σε αυτό.
Το επιστέγασμα όλης αυτής της προσπάθειας είναι η ανεξάρτητη κολύμβηση.
Προσπαθούμε τα παιδιά να εξοικειωθούν με το νερό και να αναπτύξουν εμπιστοσύνη σε αυτό, ενώ η θεραπεία εμπλουτίζεται με τραγούδια και παιγνίδια με ενσωματωμένους θεραπευτικούς στόχους.
Επίσης το νερό είναι ένας επιεικής θεραπευτής με κατευναστική δράση για τη σωματική ανάπτυξη του παιδιού. Παράλληλα, ενεργοποιεί τις αισθήσεις, ενώ ενθαρρύνει την κοινωνικοποίηση, και βελτιώνει την κοινωνική, συναισθηματική και γνωστική ανάπτυξή του.
Ο ρόλος της παρέμβασης, είναι πολύ σημαντικός και πολυδιάστατος, και για τα βρέφη. Η Βρεφική Θεραπευτική Κολύμβηση είναι ένα πρόγραμμα ψυχικής, κινητικής και αισθητηριακής προσέγγισης των βρεφών, μέσα στο οικείο ακόμη για αυτά, υγρό περιβάλλον. Το Πρόγραμμα πραγματοποιείται σε ένα διαδραστικό περιβάλλον ασφάλειας, χαράς και αποδοχής.
Η κινητική μάθηση επιτυγχάνεται, με γνώμονα τη δομημένη αισθητικοκινητική σειρά εκμάθησης και διδασκαλίας (Τen-Point-Program, Halliwick concept), που δίνει άπειρες δυνατότητες επιλογής ατομικών αλλά και ομαδικών δραστηριοτήτων με επιλεγμένο στόχο. Αυτή η αισθητικοκινητική σειρά βασίζεται στην κινητική μάθηση και έχει σχέση με νευρο-αναπτυξιακά μοντέλα.
Μέσω των 10 Σταδίων μπορούμε να δούμε τη διαδικασία της ανάπτυξης μέσω:
- της νοητικής προσαρμογής
- του ελέγχου ισορροπίας
- της κίνησης που οδηγεί στην ανεξαρτησία μέσα στο νερό
Αυτές οι τρεις έννοιες είναι τα ουσιώδη συστατικά της Κινητικής Μάθησης
Η Θεραπευτική Κολύμβηση - Halliwick concept, ειδικά εστιάζεται σε παιδιά με φυσικές ή μαθησιακές δυσκολίες, τα βοηθά να συμμετέχουν σε δραστηριότητες μέσα στο νερό, να κινούνται ανεξάρτητα μέσα σε αυτό και να κολυμπούν.(Ι.ΗΑ- HALLIWICK CONCEPT 2000).
Ο κύριος σκοπός του Halliwick concept, είναι η συμμετοχή του παιδιού με κινητική αναπηρία, σε θεραπευτικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες, της οποίας απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ανεξαρτησία μέσα στο νερό.
Αυτή η προσέγγιση της Halliwick, με τη χρήση παιχνιδιών και δραστηριοτήτων, ταιριάζει με τη Διεθνή Ταξινόμηση της Λειτουργικότητας, Αναπηρίας και Υγείας (I.C.F), λόγω της μεγάλης έμφασής της στη συμμετοχή, χωρίς να παραβλέπεται η φυσική κατάσταση και λειτουργικότητα του σώματος σε όλα τα επίπεδα. (WHO 2001).
Η Θεραπευτική κολύμβηση μελετά την διαδικασία της κινητικής μάθησης σαν αλληλεπίδραση μεταξύ του ατόμου, της δραστηριότητας και του περιβάλλοντος και στοχεύει σε τρία επίπεδα συμπεριφοράς:
- Στο επίπεδο της λειτουργικής δραστηριότητας,
- στις υποβόσκουσες αισθητηριακές, κινητικές και γνωστικές διαταραχές που εμποδίζουν τον κινητικό έλεγχο
- στους εσωτερικούς εκείνους παράγοντες, όπως η σκέψη, η θέληση και τα κίνητρα σαν απαραίτητους συμμέτοχους στην διαδικασία της Κινητικής Μάθησης.
Τα παιδιά με νευρολογικές διαταραχές (προβλήματα με συντονισμό, κατανόηση, αντίληψη) για να μάθουν να κολυμπούν( έναρξη και έλεγχος της κίνησης) πρέπει πρώτα να μάθουν να ισορροπούν. Η κατάκτηση και η διατήρηση της ισορροπίας δεν είναι κάτι απλό και συχνά αδύνατο για αυτά τα παιδιά, γιατί απαιτεί προσαρμογή στις μηχανικές αλλαγές του περιβάλλοντος.
Οι ευκαιρίες να εξασκήσουν κινήσεις στο υδάτινο περιβάλλον μπορεί να διευκολύνει καινούργια πρότυπα, τα οποία βελτιώνουν την αναγνώριση και κατανόηση διαφορετικών συστημάτων κινητικής εκμάθησης, αισθητηριακής επεξεργασίας και γνωστικής διαδικασίας και αναπτύσσουν την ικανότητα της οργάνωσης των κινητικών προτύπων και ελέγχου της κίνησης, τα οποία είναι απαραίτητα στις δραστηριότητες καθημερινής ζωής.
Οι προσαρμογές αυτές είναι το αποτέλεσμα μιας ψυχο-αισθητικοκινητικής μαθησιακής διαδικασίας. Αυτή η διαδικασία που επιτρέπει στο άτομο να μάθει πώς να διατηρήσει την ισορροπία του σε ένα ασταθές περιβάλλον.
Με αυτή την έννοια η θεραπευτική κολύμβηση είναι προσέγγιση επίλυσης προβλήματος.
Ο φυσικοθεραπευτής αξιοποιεί τις αρχές υδροδυναμικής του (ζεστού) νερού, για να επηρεάσει τους αισθητικο-κινητικούς δεσμούς με επιλεγμένο μοντέλο θεραπείας (Halliwick concept) - προσαρμοσμένο στις ικανότητες αλλά και στους περιορισμούς του κάθε κολυμβητή.Η φυσικοθεραπευτική παρέμβαση διευκολύνει το άτομο να φτάσει το μέγιστο των λειτουργικών δυνατοτήτων του και να επιτυγχάνει συνεχώς υψηλότερα επίπεδα κινητικής ανεξαρτησίας.
- Αξιολόγηση του παιδιού στο έδαφος: Η πρώτη φυσικοθεραπευτική αξιολόγηση γίνεται στο έδαφος. Οι δυνατότητες και οι περιορισμοί του παιδιού αναλύονται, έτσι ώστε να σχεδιαστεί μια συστηματική παρέμβαση μέσα στο νερό, ολιστική και εξατομικευμένη στις ανάγκες του.
- Κύριος στόχος θεραπείας: Ένα από τα πρώτα πράγματα που πρέπει να καθοριστεί είναι ο σκοπός της θεραπείας.
Στην πρώτη φάση, η είσοδος του παιδιού στο νερό πρέπει να γίνεται με ασφάλεια και επειδή η χρήση της μεθόδου εισάγει ένα νέο περιβαλλοντικό παράγοντα να λειτουργήσει με ένα διαφορετικό τρόπο πάνω στις στρατηγικές του ελέγχου της ισορροπίας και της κίνησης, δεν νοείται έναρξη της θεραπείας, χωρίς το παιδί να έχει εξοικειωθεί διανοητικά και συναισθηματικά με το υδάτινο περιβάλλον. Ο φυσικοθεραπευτής εδώ καλείται να επιλέξει, τις κατάλληλες για την ηλικία και τις δυνατότητες του παιδιού δραστηριότητες για να ενημερώσει τον κολυμβητή για τις ιδιότητες του νερού, να προετοιμάσει τον αναπνευστικό έλεγχο και να πετύχει την βέλτιστη χαλάρωση. Δίνουμε μεγάλη έμφαση στις ικανότητες του παιδιού και στην βιωματική μάθηση.
- Ιεράρχηση προτεραιοτήτων, αντιμετώπισης προβλημάτων του παιδιού μέσα στο νερό
Στο δεύτερο μέρος ο φυσικοθεραπευτής έχει να αντιμετωπίσει αρκετά προβλήματα, που προκύπτουν από την ετερογένεια, ειδικά της Εγκεφαλικής Παράλυσης. Για παράδειγμα, η ποιότητα του Μυϊκού τόνου, η αλλαγή του σχήματος του σώματος, η ειδική πυκνότητα, η ασυμμετρία και άλλα συνοδά προβλήματα.
Εδώ καλείται με τη χρήση ειδικών λαβών, σημείων-κλειδιών, σε ύψος βύθισης, με κυριαρχία της άνωσης, να παρέμβει με ειδικές ασκήσεις και να βοηθήσει το παιδί, να αναπτύξει την ικανότητα να διατηρεί την ισορροπία του, μέσα σε ένα ασταθές και τρισδιάστατο περιβάλλον, και να αποκτήσει έλεγχο περιστροφών γύρω από όλους τους άξονες του σώματός του.
Από τη στιγμή που η ισορροπία αποκτηθεί, το παιδί μπορεί να ξεκινήσει και να εκτελέσει κινήσεις και δραστηριότητες, τις οποίες είναι δύσκολο να καταφέρει στο έδαφος.
Βέβαια κινήσεις και δεξιότητες που αποκτήθηκαν στο νερό, δεν μπορεί να αναπαραχθούν σε συνθήκες εδάφους, αλλά σίγουρα το παιδί μπορεί να φέρει μαζί του στην ξηρά, τις εμπειρίες ή τα βιώματά του από την κινητική μάθηση, την αντιμετώπιση, την εμπεριστατωμένη γνώση, τη διάθεση για παιχνίδι και την αλληλεπίδραση με τους συνομήλικους του μέσα στο νερό.
- Ο στόχος της ανεξαρτησίας επιτυγχάνεται
Στο τρίτο μέρος ο στόχος της ανεξαρτησίας επιτυγχάνεται διαμέσου της ελεγχόμενης κίνησης και συχνά αποτελεί το υπόβαθρο για ανεξάρτητη κολύμβηση.
Η αξιολόγηση μέσα στο νερό γίνεται με τις δοκιμασίες Wota 1 και Wota 2 , οι οποίες αποτελούν έγκυρα και αξιόπιστα εργαλεία για την αξιολόγηση της λειτουργικής ανεξαρτησίας στο υδάτινο περιβάλλον, βασίζονται στη φιλοσοφία της Halliwick και απευθύνονται σε κολυμβητές με λειτουργικούς και γνωστικούς περιορισμούς.
Η Υποβρύχια μουσική και θεραπευτική κολύμβηση ( Liquid Vibrations) αποτελεί ένα καινοτόμο πρόγραμμα το οποίο συνδυάζει την υποβρύχια μουσική και τον ήχο με τα οφέλη της θεραπευτικής κολύμβησης.
Είναι βασισμένη στο σκεπτικό ότι η δόνηση που δημιουργείται από τον ήχο μέσα στο νερό μπορεί να διευκολύνει την επίγνωση και την αλληλεπίδραση του ατόμου με το περιβάλλον του.
Η αντίληψη του ήχου μέσα στο νερό είναι διαφορετική από αυτήν στον αέρα, καθώς η ταχύτητα μετάδοσής του είναι 4,5 φορές μεγαλύτερη. Η δόνηση που προκαλείται από τον ήχο μεταφέρεται στο σκελετικό σύστημα (οστά κρανίου, σπονδυλική στήλη, θωρακικός κλωβός) και στο έσω αυτί δίνοντας την αίσθηση ότι ο ήχος ακούγεται και μέσα από το σώμα.
Η αίσθηση του ήχου μέσα στο νερό, σε συνδυασμό με την κίνηση, σύμφωνα με τις αρχές της θεραπευτικής κολύμβησης, προωθεί την χαλάρωση, ενισχύει την κίνηση και διευκολύνει την τοποθέτηση της κεφαλής μέσα στο νερό.
Το πρόγραμμα Liquid Vibrations απευθύνεται σε παιδιά με πολλαπλές αναπηρίες και διαφορετικά λειτουργικά επίπεδα.
Για την διεξαγωγή του προγράμματος τοποθετούνται υποβρύχια ηχεία στο εσωτερικό της πισίνας τα οποία είναι συνδεδεμένα με εξωτερική κονσόλα. Οι ήχοι και η μουσική που επιλέγονται για τις συνεδρίες θεραπευτικής κολύμβησης χωρίζονται σε τρία είδη:
- Τονική – οικεία μουσική
- Abstract μουσική
- Αφηγηματικοί ήχοι
Τα οφέλη που προκύπτουν από το πρόγραμμα χωρίζονται σε 3 βασικές κατηγορίες:
- Εκπαιδευτικά οφέλη: Οι ακουστικές συνεδρίες δημιουργούν διαδραστικά ακουστικά περιβάλλοντα και λειτουργούν σαν βάση για την αντίληψη και κατανόηση του περιβάλλοντος ( άνθρωποι, ζώα, θαλάσσια ζώα, τοποθεσίες, γεγονότα ).
- Σωματικά οφέλη: Κατά τις ακουστικές συνεδρίες έχει παρατηρηθεί, ότι η θέληση των παιδιών να ακούσουν τη μουσική κάτω από το νερό, τα διευκολύνει να βυθίσουν τα αυτιά, το πρόσωπο και το κεφάλι με αποτέλεσμα να κατακτούν πιο γρήγορα το στάδιο της νοητικής προσαρμογής.
- Συναισθηματικά οφέλη: Η ακρόαση της μουσικής κάτω από το νερό αποτελεί μια βαθιά εσωτερική εμπειρία η οποία έχει συναισθηματική επίδραση.